De Relationele kijk op mens, leven en werkelijkheid is eigenlijk een zeer nuchtere kijk op de zaak, waarbij alleen de zichtbare feiten tellen. En als we dan kijken naar die feiten, dan zien we dat de werkelijkheid bestaat uit een enorme veelheid aan verschillend gevormde dingen, dode dingen en levende wezens.
De vormen van al die dingen zijn echter nooit zomaar toevallig, maar altijd heel specifieke vormen waardoor ze passen bij andere vormen in de omgeving. Zo is het oog duidelijk gevormd als een soort camera die past bij het licht, zoals ook de bloem een vorm heeft, die van een schotelantenne eigenlijk, waardoor de bloem licht op kan vangen en kan bundelen in een brandpunt waarin dan de vrucht groeit. En aan de vorm van de ijsberenvacht kan je zien dat die vacht de bedoeling heeft om bescherming te bieden tegen de kou. En een vogel is duidelijk gevormd als een vliegmachine, een vis als een onderzeeër enzovoort.
Aan de vormen van de dingen zie je ook het doel van die dingen. En dat doel is altijd een passen bij andere vormen, de aardse omstandigheden in dit geval.
Zo kan je aan de vormen van alle menselijke gebruiks-voorwerpen als schoenen, broeken, stoelen, deuren, brillen, hamers, fietsen enzovoort zien, dat ze gemaakt zijn om bij de vorm van de mens te passen. Ook daar zie je aan de vorm het doel van de schoen, de stoel, de fiets enzovoort. En dat doel is altijd een passen bij andere vormen, de menselijke lichaamsvorm in dit geval.
Dus samen gevat: De werkelijkheid bestaat uit allemaal dingen met een vorm, en uit passen van vormen bij elkaar. En dat passen speelt in de leegte, is niet materieel. Daarmee is ook alles gezegd over de werkelijkheid, op een abstracte manier dan natuurlijk.
Ook de natuurkrachten, elektro-magnetisme bijvoorbeeld, spelen als een passen van vormen bij elkaar. Zoals het moertje om het boutje past, zo ongeveer past het negatief geladen elektron om het positief geladen proton. Zo ook ongeveer past het mannelijke bij het vrouwelijke, als een passen van vormen dus. De drie-eenheden proton-Elektra-elektron, man-Eros-vrouw en bout-schroeven-moer lijken dus op elkaar, lijken op vele andere drie-eenheden.
Daarmee zijn Elektra, Eros, de levenskracht en andere natuurkrachten natuurlijk niet volledig begrepen. Maar in elk geval spelen ze als een passen van vormen bij elkaar. En heel vaak zie je dan een omvatten en omvat worden als passen van vormen.
Voordeel van deze beschrijving van de werkelijkheid in termen van passen van vormen, is dat nu ook begrippen als geest, idee, kwaliteit, rede, ratio, begrip, bewustzijn, verstand, spirit en dergelijke begrijpbaar worden. Want wat je ook begrijpt, het is altijd een passen van vormen wat je dan begrijpt. Als we zeggen dat we de schoen begrijpen of de bout en moer of de fiets of de bloem, dan bedoelen we dat we zien dat de voet in de schoen past, de moer om de bout, de mens op de fiets en het licht in de bloem. Dat passen bij een andere vorm, is de geest van de schoen of bout en moer of fiets of bloem, het idee erachter, het hele idee.
En passen de vormen perfect bij elkaar, de perfect passende schoen of broek bijvoorbeeld, dan noemen we dat goed, mooi ook, lekker ook vaak. Kortom, dan spreken we van kwaliteit. Dus ook het begrip kwaliteit wordt nu begrijpbaar en soms zelfs grijpbaar. Passen de vormen goed, ook als het gaat om klank-, smaak- of reukvormen, dan noemen we dat mooi, goed, gezond, lekker enzovoort, hoge kwaliteit dus.
Ook deze tekst bestaat uit dingen met een vorm, letter-vormen (of klank-vormen als je ze uitspreekt) en een passen van die vormen bij elkaar. In dat passen van klank-vormen bij elkaar, speelt datgene wat we taal noemen, en muziek ook.
Vormen en passen van vormen, dat is alles wat er is in de Relationele kijk. En als we van geest (de geest van de techniek) spreken of van idee (het idee van de schroefdraad) dan bedoelen we ook altijd dat passen van vormen. Ook leven, de levensgeest, is een passen van vormen bij elkaar, de lucht past in de longen, het voedsel in maag en darmen, het bloed in de aderen met het hart als pomp enzovoort.
Daarmee hebben we leven niet volledig begrepen natuurlijk, maar in elk geval speelt het als een passen van vormen. En ook Eros en Elektra begrijpen we nog niet volledig, maar spelen wel als een passen van vormen bij elkaar. Het passen van de moer op de bout kunnen we nu eenmaal ook zien en zelfs voelen en daarom ook goed begrijpen. Het passen van het zaadje in het eitje of het elektron om het proton, kunnen we echter niet zo gemakkelijk zien, en daarom begrijpen we die fenomenen nog niet zo goed. Maar wel weten we dat daar sprake is van passen van vormen. Wat voor vormen dan? Wellicht gaat het in de kern van de zaak louter om ruimte-tijd vormen, om geometrie?
In de Westerse filosofie is geest of idee nog nooit op zo'n concrete manier beschreven, als een simpel en zichtbaar en soms bijna grijpbaar passen van vormen. In de Westerse kijk is geest iets vaags, iets van boven-natuurlijke aard vaak. Terwijl in de Relationele kijk, geest iets heel natuurlijks en feitelijks is.
In de Relationele kijk wordt ook duidelijk wat nu dat verstand van ons is, dat begripsvermogen dat we hebben en waardoor we verschillen van de aap. De aap ziet net als wij de vormen van de dingen. Maar de aap ziet niet, of in veel mindere mate, het passen van vormen bij elkaar. Wij zien dat wel. Wij zien niet alleen de boomstam en de helling of de boomstam en het water, maar wij zien ook het rollen of het drijven van de boom. En zo ontdekten we het wiel en de boot.
Wij zien de werkingen van de werkelijkheid en elke werking speelt als een passen van vormen bij elkaar. We zien de camera in een oog, het vliegtuig in de vogel, de schotelantenne in de bloem, de jas in een berenvacht, de plank in een boom, het huis in planken, chemie en elektronica in Elektra enzovoort. We zien dan ook de natuurkundige en wiskundige wetmatigheden. Altijd zien we dan passen van vormen bij elkaar. En passen de vormen perfect, dan spreken we van kwaliteit.
We zien dan natuurlijk ook onze eigen vorm passen bij andere vormen, en dat noemen we dan bewustzijn of besef. En als onze eigen vorm perfect bij die ons omgevende vormen past, dan voelen we ons gelukkig.
De Relationele kijk is dus een nuchtere op kijken naar de feiten gebaseerde kijk, waardoor tot nu toe vage begrippen als geest, idee, kwaliteit enzovoort begrijpbaar worden en zelfs bijna grijpbaar. Waardoor ook de menselijke geest begrijpbaar wordt, als gewoon een vorm van zien, dat vormen passen bij andere vormen.
En als je dan eenmaal ziet dat geest altijd speelt als een passen van vormen bij elkaar, dan zie je vanzelf ook het fundamentele belang in van geest of spirit, van dat passen van vormen dus, de niet materiële relaties. Want daarom draait het altijd, om de werkingen. Om het schroeven, daarom hebben we bout en moer. Dat idee van de schroefdraad is de basis, de essentie. Dat idee bepaalt ook de vorm van bout en moer, zoals het moeten passen om de voet, de vorm van de schoen bepaalt. En de vormen van planten en dieren worden bepaald door de noodzaak om bij de vorm van de aardse omstandigheden te passen. Die niet materiële relaties bepalen dus alles.
Geest is in de Relationele kijk dus de essentie waar alles om draait en waardoor ook de vormen zijn zoals ze zijn. De Relationele kijk is dus een spirituele kijk. Spirit, het niet materiële relationele, is het fundament. Spirit bepaalt ook de vormen van de dingen, en meer dan vorm is er ook niet eigenlijk (voor meer fysica, zie elders op deze website).
En als je ziet dat geest, dus de relaties en de samenhang, de essentie is waar alles om draait, dan ga je vanzelf ook meer aandacht besteden aan die samenhang, in de maatschappij en samenleving ook. Die samenhang is nu een beetje zoek, vind ik.
Op de Relationele filosofie is ook een waardevolle relationele politiek te baseren, een politiek waarin meer oog bestaat voor het doel van al onze instituten en andere producten, het doel van samen leven en mens zijn in het algemeen ook. Want dat doel zie je alleen maar als je oog hebt voor de samenhang; dat doel is altijd een passen bij andere vormen.
Dat doel, van de economie in zijn totaliteit bijvoorbeeld, zijn we in het Westen uit het oog verloren, vind ik. Zie daarover elders op deze website.
En bestaat er dan geen hogere kennis, een als het ware Goddelijk inzicht? Probeer maar de levenskracht tot op de diepste kern te doorgronden! Ook daar gaat het om passen van vormen. Maar wat voor vormen?
Hierbij wil ik het laten in deze korte samenvatting. Spreekt deze kijk u aan, dan is er nog genoeg andere lees-stof op deze website voor u. En heeft u kritiek of aanvullingen, laat het me dan weten. Als het in mijn ogen een nuttige en zinnige aanvulling is, dan zal ik die aanvulling verwerken in de Relationele kijk en uw naam daarbij noemen. Want de Relationele kijk is een nieuwe kijk die nog verder zal moeten worden uitgewerkt, en u kunt daarbij helpen.
Jan Helderman
7-7-2
