Volgens Plato begrijpen we De schoen in elk soort schoeisel en De stoel in elk zitmeubel omdat we zijn geboren met Oerideeën van De schoen, De stoel, De bloem, De vogel enzovoort al in ons verstand. Volgens Plato bestaat er naast, of boven, de wereld van de materiële vormen ook nog een wereld van louter Ideeën.
Je moet dan denken aan zeer elementaire tekeningen van bijvoorbeeld een schoen, stoel, bloem of vogel. En die Ideeën zijn eeuwig volgens Plato, terwijl de echte dingen vergankelijk zijn, tijdelijk, betrekkelijk.
En de mens is dan bijzonder vanwege zijn geest, die afgestemd is op die eeuwige Ideeën. Alsof je verstand een constante, draadloze, indernetverbinding onderhoudt met die Platonische wereld van eeuwige Ideeën. Als je een ding begrijpt, dan herken je dus de oervorm ervan, aldus Plato.
En alhoewel Plato 2500 jaar geleden is overleden, geloven nog steeds heel wat filosofen in zo'n bovennatuurlijke wereld van ideeën, een bovennatuurlijke geest. Iedereen die denkt dat er een scherp onderscheid is tussen zintuig en verstand, gevoel en ratio, gelooft in bovennatuurlijke ideeën, in een verstand dat verheven is boven de lichamelijke zintuiglijkheid.
En die filosofen die zo'n bovennatuurlijke wereld niet willen aanvaarden, zitten dan met het probleem waar ze idee en geest dan moeten plaatsen. En als ze geest dan niet kunnen plaatsen in de natuur, dan zit er niets anders op dan het bestaan van geest gewoon te ontkennen.
Die laatste mening (er is geen geest) heerst, omdat hij wetenschappelijk is (slechts de feiten tellen!). Maar geest is ook een feit, en daar gaat deze hele relationele filosofie over.
Ik geloof niet in Plato. Er is geen boven-natuur maar alleen natuur, alleen lichaam.
Volgens mij zien we gewoon onze voet in elke schoen en ons zittende lichaam in elke stoel, zoals we in elke bloem een schotelantenne en in elke vogel een vliegtuig zien.
Aangeboren ideeën zijn dus helemaal niet nodig; ons verstand kan helemaal leeg zijn als we worden geboren. En die aparte geesteswereld, boven de natuur, is ook niet nodig. Ideeën spelen gewoon midden in de natuur, tussen de vormen, in het passen van vormen, in de werkingen. Begrijpen is gewoon zien, dat vormen passen bij andere vormen. Het idee van de schoen, dat is het passen om de voet. Dat idee kan je zelfs voelen.
Begrijpen is dus zeer natuurlijk; er is niets bovennatuurlijks aan. Ons verstand speelt niet boven onze zintuigen, maar erin. Begrijpen is al een voelen, een in gedachten omvatten.
Wanneer een ding genoemd schoen aan geen enkele mensenvoet past, dan is het geen waarachtige schoen, gewoon geen schoen eigenlijk. En omgekeerd, passen schoenen perfect om mensenvoeten, en bij de ondergrond ook en de overige omstandigheden, dan noemen we dat waarachtige schoenen. Hoe beter het passen, des te waarachtiger het is.
Die waarachtige schoenen ervaren we dan ook als comfortabel, lekker, goed en vaak ook mooi. Waarheid is lekker! Schoonheid duidt op waarheid.
Wat is dan het verschil tussen voelen en begrijpen, zintuig en verstand? Begrijpen is al een voelen, een aanvoelen, van de pasvorm.
Ons verstand is een zintuig, waarmee we passen van vormen zien. Zien we harmonie in dat passen, dan genieten we ook. Ons verstand is dus tevens ons genotszintuig, geeft aan genieten een extra dimensie, maakt er pas genieten van.
Jan Helderman
24-2-4